First things first

Regionale ontwikkelingsmaatschappijen werden ooit, op initiatief van het ministerie van Economische Zaken en regionale overheden, opgericht om de economische achterstand van een regio op te lossen. Inmiddels is die focus verschoven naar de versterking van de regionale economie in het algemeen. Er zijn nu negen ROM’s, niet allemaal herkenbaar aan de naam. Zo is Anton Duisterwinkel senior business developer voor de hightechindustrie en werkzaam bij de Zuid-Hollandse ROM, die de naam InnovationQuarter draagt. Sommige ROM’s bestaan allang; de jongste is pas in 2021 gestart. Iedere ROM is gegroeid vanuit de economische eigenheid van de eigen regio en ze zijn onderling dus verschillend. De laatste jaren trekken de ROM’s steeds vaker samen op.

Samenwerken op de NTS

KIA ST brengt overheid, kennisinstellingen en bedrijfsleven samen rondom de ontwikkeling van sleuteltechnologieën. De NTS is een integraal onderdeel hiervan en prioriteert tien sleuteltechnologieën. Deze leveren een grote bijdrage aan het verdienvermogen van Nederland, zijn belangrijk voor maatschappelijke uitdagingen en de nationale veiligheid en maken Nederlands technologisch leiderschap mogelijk. Per technologie staan in de NTS ambities geformuleerd; het is aan het veld om de benodigde acties te formuleren en te agenderen om deze ambities te realiseren.

Lam is vanuit haar rol binnen EZ nauw betrokken bij de NTS. ‘De NTS is in januari 2024 gepubliceerd door EZ en wij jagen dit aan vanuit onze rol binnen KIA ST. Ook kijken we zelf of en hoe onze instrumenten kunnen worden gericht op de NTS. Maar als overheid kunnen en willen we de inhoud van de actieagenda’s niet bepalen, daarom zijn die nadrukkelijk bij het veld neergelegd’, zegt ze. ‘Het goede nieuws is dat partijen het belang van de NTS herkennen en er daarom iets mee willen. Daarmee hebben we een mooi momentum gecreëerd. De uitdaging is dit goed te coördineren en dat gebeurt vanuit KIA ST, waarvan EZ onderdeel is. Vanuit onze systemische rol hebben we de ROM’s gevraagd een rol te spelen in het laten aanhaken van het innovatieve mkb.’

De winst van een congruente aanpak is naar ieders verwachting groot.

Dat sluit mooi aan bij de doelstellingen van de ROM’s. ‘Onze doelgroep is vooral het innovatieve mkb’, stelt Duisterwinkel. Volgens hem weten de grote bedrijven zelf de weg naar kennispartners wel te vinden, maar is het juist het spectrum van het mkb dat baat heeft bij deze initiatieven. De ROM’s willen het mkb meer betrekken bij de technologieontwikkelingen en tegelijkertijd in beeld krijgen welke technologieën binnen die bedrijven worden ontwikkeld en of die breder kunnen worden ingezet. De ROM’s en de regionale economie hebben daar ook baat bij.

NTS-actieagenda

Lam is pas sinds kort werkzaam bij EZ. ‘Mijn ervaring in zowel hightech innovatie tijdens mijn promotieonderzoek toegepaste natuurkunde, als project- en stakeholdermanagement in de financiële sector, komt samen in mijn huidige rol en blijkt enorm waardevol’, aldus Lam. Om tot de actieagenda’s te komen, worden partijen uit het veld gevraagd zich te verzamelen rondom iedere NTS-technologie. ‘Samen formuleren ze activiteiten die ze met elkaar moeten en willen ondernemen om de NTS-ambities te verwezenlijken. KIA ST speelt hierin een coördinerende rol, zonder te veel inhoudelijk te sturen maar wel het overzicht te behouden. In het mobiliseren van het veld heeft iedere partij haar eigen rol te vervullen.’ In opdracht van EZ werken de ROM’s aan een Regionaal Versterkingsplan NTS. ‘Door vanuit waardeketens te denken, brengen zij een ondernemersperspectief in dat complementair is aan het innovatieperspectief vanuit de technologieontwikkeling. De winst van een congruente aanpak is naar ieders verwachting groot.’

Innovatie versnellen

Gevraagd naar de status van de plannen is Duisterwinkel positief. ‘We zijn na de zomer begonnen. Vertegenwoordigers van iedere ROM zijn betrokken en we stemmen geregeld af. We hebben afgesproken dat de ROM’s zich niet sec op de technologie richten, want bedrijven verkopen producten en diensten. Dat doorontwikkelen en toepasbaar maken van die technologie gebeurt in waardeketens en die zijn nou juist interessant voor de samenwerking.’ Deze waardeketens betreffen een beperkt segment eindklanten, eindleveranciers en innovatieve toeleveranciers. Innovaties komen sneller en effectiever tot stand als die groepen samenwerken in een waardeketen.

De reacties uit de markt zijn enthousiast, horen Duisterwinkel en Lam. De aanpak via waardeketens wordt warm onthaald door bedrijven. Met het centraal stellen van producten en diensten is gekozen voor vijftien waardeketens, waarbij in elk geval meerdere ROM’s betrokken zijn. Het gaat om waardeketens waar omvangrijke internationale marktgroei te verwachten is. Denk aan eiwittransitie, robotica voor land- en tuinbouw, en quantumhardware en -software. Per waardeketen doen andere combinaties van regio’s mee en voor iedere waardeketen zijn een of veelal meerdere van de tien NTS-technologieën van belang. Zo lijkt de kruisbestuiving optimaal, want ook binnen die technologieën wordt weer samen opgetrokken. Duisterwinkel: ‘We hebben werkgroepen opgezet die per waardeketen de precieze scope bepalen, informatie verzamelen en plannen uitwerken, samen met bedrijven en andere belanghebbenden.’

Ecosystemen

Dit initiatief vanuit de ROM’s is onderdeel van het grotere initiatief om de NTS-actieagenda’s op te stellen. Er wordt daarom niet alleen met de ondernemers gesproken, maar ook met andere stakeholders zoals provincies, universiteiten en kennisinstellingen. De voorgenomen activiteiten in het Regionale Versterkingsplan NTS zullen worden afgestemd met KIA ST. Daarbij wordt ook bepaald wie verder een rol kan spelen in de samenwerking en worden er consortia opgezet. Lam stelt dat meer wordt beoogd dan puur het vlottrekken van innovaties en samenwerking: ‘Het gaat ook om het opbouwen van nog niet bestaande ecosystemen rondom specifieke technologieën. In de halfgeleidersector weet men elkaar wel te vinden. Maar binnen imaging technologies bijvoorbeeld liggen aanzienlijke kruisbestuivingskansen voor Nederland. Door de partijen op de technologie-as bij elkaar te brengen, kunnen mensen kennis uitwisselen en samen kijken naar nieuwe mogelijkheden en toepassingsgebieden. Hoewel we nadrukkelijk aan het veld vragen om dit uit te werken, is EZ nauw betrokken vanwege onze systemische rol. Ik zie het als de ultieme vorm van publiek-privaat samenwerken.’

Duisterwinkel en Lam roepen alle mogelijke stakeholders op om mee te praten en te doen. ‘Bedrijven mogen betrokkenheid van EZ verwachten. De uitwerking van de actieagenda’s zal onderwerp zijn van de NTS Kamerbrief in het derde kwartaal van 2025’, stelt Lam. ‘Bij iedere technologie haakt iemand van EZ aan, we zien het echt als een innovatiecoalitie.’ Duisterwinkel: ‘In juli van dit jaar willen we een regionaal versterkingsplan NTS opleveren waar voor ieder van de 15 waardeketens staat uitgewerkt wat ons de komende jaren te doen staat, voor ons als ROM’s en voor andere stakeholders – juist daarom gaan we graag met bedrijven in gesprek.’